معرفی کتاب رانده شده

در کتاب رانده شده دو داستان کوتاه از ساموئل بکت گنجانده شده که با درون‌مایه‌ای از لحن طنز تلخ همیشگی وی، روایتگر فردی است که به دلایل مضحکی از خانواده رانده شده و به جهت برخورداری از شخصیتی خاص، قادر به درک معمول از جامعه خود نیست.

بکت در این داستان‌ها از شخصیت اصلی چهره‌ای قهرمانانه عرضه نمی‌کند و او را با تمام جوانب خوب و بدش به تصویر می‌کشد. کتاب رانده شده (The Expelled) در سال 1969 برندۀ جایزۀ نوبل شده است.

کمیته نوبل دلیل اعطای جایزه به بکت را در سال ۱۹۶۹ «اوج هنری آثار با تکیه بر موضوع تنهایی انسان مدرن» اعلام کرده است. همچنین از بکت به عنوان نخستین نمایشنامه‌نویس مدرن زبان انگلیسی نام می‌برند.

ساموئل بارکلی بکت (Samuel Beckett)، نویسنده، شاعر و نمایشنامه‌نویس ایرلندی و برنده جایزه نوبل ادبیات، در ۱۳ آوریل ۱۹۰۶ میلادی متولد شد. این نمایشنامه‌نویس ده‌ها سال در پاریس به صورت مهاجر زیست و بسیاری از آثار خود را به زبان فرانسه نوشت. از او به همراه اوژن یونسکو به عنوان یکی از پایه‌گذاران و نظریه‌پردازان تئاتر «ابزورد» نام ‌می‌برند.

در بخشی از کتاب رانده شده می‌خوانیم:

شهر را خیلی خوب نمی‌شناختم، شهری که در آن متولد شده و اولین گام‌های زندگیم را برداشته بودم و بعد گام‌های بسیارِ بعدی را که تصور نمی‌کردم رد تمامی آن‌ها محو شده باشند، اما اشتباه می‌کردم. من خیلی کم بیرون می‌رفتم! گاهی کنار پنجره می‌رفتم، گوشه پرده را کنار می‌زدم و بیرون را نگاه می‌کردم. اما بعد سریع به کنج اتاقم، جایی که تختم قرار داشت، برمی‌گشتم. در این هوا احساس بیماری می‌کردم و آشفتگی مناظر متعدد باعث سردرگمی‌ام می‌شدند. اما با این حال به هنگامی‌ که کاملا ضرورت ایجاب می‌کرد، باز هم می‌دانستم که چگونه دست به کار شوم.

نویسنده کتاب مطرود کیست؟

ساموئل بارکلی بکت سیزده آوریل ۱۹۰۶ در روستای فاکس فراک جنوب دوبلین، به دنیا آمد. او در اکتبر ۱۹۲۸ برای یک بورسیۀ دو ساله به پاریس رفت و وارد مؤسسۀ مشهور «مدرسه عالی نرمال» شد. ورودش به صحنۀ ادبی پاریس اثر عمیقی روی این ایرلندی جوان گذاشت. بکت در سال ۱۹۲۹ اولین مقالۀ انتقادی خود را دربارۀ اثر ناتمام «جیمز جویس» منتشر کرد که بعدها «شب‌زنده‌داری فینگن‌ها» نام گرفت و در سال 1931 نیز یک کتاب نقد کوتاه دربارۀ نویسندۀ بزرگ فرانسوی یعنی «پروست» نوشت. با وجود درخشش این مقاله بکت برای جا انداختن خودش در دنیای ادبیات خیلی به در بسته خورد. او طی دوران فعالیتش سعی کرد برای خلق تصاویر نمایشی آثارش و رسیدن به لحن و نثری قوی، رنجِ انسانِ هم‌عصرش را با طنزی تلخ و کمدی سیاه به تصویر بکشد و بنگارد. بین سال‌های ۱۹۴۶ و ۱۹۵۰ بکت مهم‌ترین آثارش را شامل «در انتظار گودو» و سه‌گانۀ مشهورش؛ «مالوی»، «مالوی می‌میرد» و «نام‌ناپذیر» به نگارش در‌آورد. او در نوشته‌های پس از جنگش، مانند داستان‌های کتاب «مطرود» سعی کرده کمتر شعار بدهد و نادانی، رخوت و شکست را تبدیل به مشغلۀ ذهنی اصلی داستان‌هایش ‌کند؛ تغییر مسیری که با تصمیم نوشتن به زبان فرانسه همراه شده است.

کتاب «مطرود»، شامل سه داستان کوتاه «مطرود»، «پایان» و «مُسکن» است. این سه داستان به ظاهر از هم مجزا هستند، اما فلسفه و بینشی مشترک دارند که درست مثل نخی نامرئی این داستان‌ها را به هم متصل می‌کند. در داستان‌های این کتاب با مردم فلک‌زده‌ای طرف هستیم که از زندگی کردن با دیگران عاجزند و در انزوای مطلق نیز نمی‌توانند به سر برند. بکت در این داستان‌ها تلاش می‌کند بگوید بشر به ناچار محتاج دیگران است و این نیاز که چاره هم ندارد بر نفرت او می‌افزاید.

ما در این کتاب با یک ایده یا درس اخلاقی سر و کار نداریم بلکه بکت در این اثر نیز مانند سایر داستان‌هایش سعی می‌کند طور دیگر دیدن و تجربه کردن را به ما نشان دهد. او در داستان‌های این کتاب نیز مانند دیگر آثار خود دنیای پیچیده‌ای به ما نشان می‌دهد که در آن تسلی‌های سنتی، اعتقاد به مشیت الهی و یا امید به پیشرفت تمدن، در میانه‌ی توحش جنگ و نسل‌کشی نابود شده است. داستان‌های این کتاب دربارۀ آدم علیل و طرده شده‌ای است که جدا از جماعت و در انزوا، گوشۀ پنهان ذهنش را روایت می‌کند و همچون سایر نوشته‌های ساموئل بکت در این کتاب هم از پیرنگ داستان کلاسیک خبری نیست؛ داستان‌هایی که در عین سادگی و کمترین کنش ممکن، از کشمکش و جذابیت خاص و طنزی محسوس برخوردار هستند.

این سه داستان پس از جنگ به نگارش در آمده‌اند و نویدبخش استراتژی‌ها و ابتکاراتِ روایی بکت در این دوره‌اند. هر سه داستان کتاب «مطرود» در مورد مفهوم بیرون رانده‌شدن از یک جور پناهگاه هستند که راوی در آن به صورت عریان سکونت داشته است و گویی بر اثر این رانده شدنِ ناآگاهانه دوباره متولد شده و از نو برمی‌خیزد و در جهان هستی گام برمی‌دارد. بکت در این داستان‌ها از طردشدگی و ترس از رهاشدن می‌نویسد. راویِ بی‌نام این سه داستان به طرزی تغییرناپذیر، ناگهانی و غیر قابل توضیح، از امنیت یک پناهگاه بیرون رانده می‌شود؛ طردشدگی‌ای که تقلیدی از ترومای تولد است.

در آغاز داستان اول، «مطرود»، راوی نه بر ترومای طردشدگی و بیرون رانده شدن که بر دشواری حرکت روی پله‌هایی متمرکز است که از روی آن به پایین پرت شده است. بکت در داستان‌های این کتاب جهان‌بینی و نگاهی جزئی‌نگر ندارد و تمرکز و نگاهِ فلسفی‌ او در روایت داستان‌های این کتاب بر عدالت اجتماعی، بی‌مکانی و رانده‌شدگی اجتماعی نیست؛ بلکه درد راوی و قهرمانِ او، دردی کیهانی و جهان‌شمول است و او التیام را در هر مکانی فارغ از جامعه و سیستمِ مکانیزم آن می‌جوید.

آثار ساموئل بکت با وجود اینکه نسبت به وضعیت انسان بدبینانه است، اما به دلیل همراهی با نثر و زبانِ روایت با طنزی ظریف و دقیق، تلطیف پیدا کرده و از تلخی و آزاردهندگی فاصله گرفته‌اند. بکت دربارۀ آثارش صحبت نمی‌‌کرد و نوشتن دربارۀ آنها را غیرممکن می‌‌دانست چرا که معتقد بود تماسش با این آثار درونی است. او استاد تقلیل معانی بود و همواره با هوشمندی از اعماق تکراری کلیشه‌ها، مفاهیمی جدید با اثراتی تازه و بیشتر استخراج می‌کرد. وی اغلب به دلیل جهان‌بینی خاص خود که بر پایۀ شک و تردید شکل گرفته بود در آثار خود با حس شاعرانه به توصیف تلاش‌های انسان در زندگی و تمایلش برای رسیدن به موفقیت می‌پرداخت؛ در حالی که بعد از آن، این تلاش‌ها را محکوم به شکست و نقش بر آب شده توسط جهان ستیزه‌جو تصویر می‌کرد؛ اما در نهایت تأکید و تلاش او بر کوشش دوباره و حتی بهتر شکست خوردن است. بکت در کتاب «مطرود» نیز مانند سایر آثارش در پی نشان دادن این موضوع است که سفر انسان در این دنیا با تمام سختی‌ها، ناکامی‌ها و رنج‌هایش ارزش زیستن و تلاش کردن را دارد.

فهرست مطالب کتاب

رانده شده
اولین عشق